του Κ. Ζαχαριάδη-
ΔΙΚΤΥΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ
Κ.Ο.
ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ
Εισαγωγή
Ιδιαίτερα επιβαρυμένη
είναι η ατμόσφαιρα των μεγάλων αστικών κέντρων λόγω της αύξησης της καύσης
ξύλου. Η χρήση τζακιών-ξυλόσομπων παρουσιάζει ραγδαία αύξηση, με
αποτέλεσμα την αύξηση της χειμωνιάτικης ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Το πρόβλημα δεν
ήταν άγνωστο. Έρευνα, για παράδειγμα, που διεξήχθη σε ευρωπαϊκές πόλεις την
περίοδο 2001-2005, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Carbosol, έδειξε ότι
το 50-70% της χειμωνιάτικης ρύπανσης, με βλαβερές για την υγεία ενώσεις
άνθρακα, προέρχεται από τα τζάκια και την καύση βιομάζας[1].
Η αιτία του προβλήματος
βρίσκεται στη μεγάλη κυβερνητική αστοχία που –στο όνομα του περιορισμού
του λαθρεμπορίου καυσίμων– εξίσωσε προς τα πάνω το φόρο
του πετρελαίου θέρμανσης με αυτόν του πετρελαίου κίνησης, με
αποτέλεσμα την εκδήλωση μιας πρωτοφανούς, για τα σύγχρονα δεδομένα, κρίσης ατμοσφαιρικής
ρύπανσης. Ως γνωστόν, οι πολίτες, μην έχοντας τη δυνατότητα
να προμηθευτούν πετρέλαιο, στράφηκαν σε φτηνότερες ενεργειακές μεθόδους.
Σοβαροί κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία
Το αποτέλεσμα είναι
η εκτόξευση του αριθμού των μικροσωματιδίων (μέχρι και 30 φορές
περισσότερα) που επιδρούν βλαπτικά στην υγεία όσων έχουν
καρδιαγγειακά και πνευμονολογικά προβλήματα. Υπάρχει κίνδυνος η
κατάσταση να γίνει αφόρητη με συνδυασμό χαμηλής θερμοκρασίας, άπνοιας και
ξαστεριάς, που δημιουργεί το φαινόμενο της θερμοκρασιακής αναστροφής και δεν
αφήνει τους ρύπους να φύγουν και να διαλυθούν.
Οι αυξήσεις στα τιμολόγια
της ΔΕΗ θα επιδεινώσουν το φαινόμενο. Ακόμα μεγαλύτερο μέρος του
πληθυσμού θα στραφεί σε καύση ξυλείας – και όχι μόνο. Πολλοί,
ιδίως τα εξαθλιωμένα κοινωνικά στρώματα, καθώς και η τιμή των
καυσόξυλων έχει ανέβει, ρίχνουν σε τζάκια ό,τι καίγεται. Εάν καούν μελαμίνες,
νοβοπάν, ξύλα με χρώματα ή πλαστικά, τότε το αποτέλεσμα είναι απλά δολοφονικό,
καθώς εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα διοξίνες και άλλες άμεσα καρκινογόνες
ενώσεις.
Ρύπανση εσωτερικού χώρου
Το πρόβλημα της ρύπανσης
δεν αφορά μόνο τον εξωτερικό χώρο. Εάν η οικία δεν αερίζεται και το τζάκι ή η
ξυλόσομπα δεν λειτουργεί σωστά, μπορεί οι συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων στο
εσωτερικό του σπιτιού να φτάσουν και τα 500 μg/m3 (πραγματικά τρομερό νέφος…
σαλονιού).
Τα
αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν μια αύξηση της μέσης συγκέντρωσης σωματιδίων
στον αέρα εσωτερικών χώρων ύστερα από μόλις 2-3 ώρες λειτουργίας του τζακιού. Οι
μέσες τιμές που παρατηρούνται σε αυτά τα σπίτια κατά τη διάρκεια της
λειτουργίας του τζακιού και υπό συνθήκες χαμηλής ρύπανσης του εξωτερικού αέρα
κυμαίνονται ανάμεσα σε 50 μg/m3 για τα αιωρούμενα μικροσωματίδια ΡΜ2.5 και 90
μg/m3 για τα σωματίδια ΡΜ10, όταν το όριο ασφαλείας είναι 20 μg/m3 και 40 μg/m3
αντίστοιχα σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία
Ανησυχητική
αύξηση παρατηρείται επίσης και στον αριθμό των πιο λεπτόκοκκων σωματιδίων που
εκπέμπονται κατά τη διάρκεια της καύσης ξύλων στο εσωτερικό των σπιτιών,
γεγονός πολύ επικίνδυνο αν λάβουμε υπόψη ότι ο μέσος άνθρωπος περνά περίπου 55%
του χρόνου του στο σπίτι.
Προκειμένου
να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η αυξημένη ρύπανση τόσο του ατμοσφαιρικού όσο
και του αέρα εσωτερικών χώρων προτείνονται, μεταξύ άλλων, αποξήρανση της
χρησιμοποιούμενης ξυλείας και καλή συντήρηση τζακιών και καυστήρων.
Τοξικά pelets - pelets
Το πρόβλημα γιγαντώνεται,
καθώς υπάρχει τεράστιο έλλειμμα ενημέρωσης των πολιτών και ελέγχου των
προϊόντων. Πολλές από τις ξυλόσομπες ή τους καυστήρες βιομάζας δεν έχουν
πιστοποίηση, ενώ ανύπαρκτος είναι ο έλεγχος στα υλικά καύσης. Πρόσφατα
ανακαλύφθηκε πέλετ εγχώριας παραγωγής με συμπιεσμένα απορρίμματα, άρα γεμάτο
επικίνδυνα χημικά[2].
Πρόβλημα φαίνεται ότι
προκαλούν και οι καυστήρες πέλετ. Αν και το πέλετ θεωρείται φιλικό για το
περιβάλλον, οι καυστήρες που χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα δεν είναι απαραίτητα
ενεργειακής κλάσης 5, όπως ισχύει στην υπόλοιπη Ευρώπη, άλλα υπάρχει δυνατότητα
και για χρήση καυστήρων κλάσης 3. Την ατμόσφαιρα επιδεινώνει και η ανεξέλεγκτη
καύση ελαστικών που παρατηρείται σε περιοχές όπως το Θριάσιο Πεδίο από
αθίγγανους.
Από την κοινωνική κρίση στην περιβαλλοντική
Ένα φαινόμενο
που έχει προσλάβει μεγάλες διαστάσεις τον τελευταίο καιρό είναι
η εκτεταμένη λαθραία υλοτόμηση και η εκτεταμένη καταστροφή αστικών
και περιαστικών δασών και αλσυλλίων με ό,τι αυτό συνεπάγεται
για τη ζωή πόλεων και οικισμών, τόσο
τους καλοκαιρινούς μήνες όσο και για την
αντιμετώπιση πλημμυρικών φαινομένων κατά τους χειμερινούς μήνες[3].
Κοινωνική, περιβαλλοντική και… οικονομική αναποτελεσματικότητα
Η κυβέρνηση
δεν απέτυχε οικτρά μόνο στο επίπεδο της στοιχειώδους προστασίας του
περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας των πολιτών αλλά και δημοσιονομικά. Τα
έσοδα που έχουν προϋπολογιστεί από την αύξηση του φόρου στο
πετρέλαιο θέρμανσης δεν θα συγκεντρωθούν ποτέ, διότι πλέον η
κατανάλωση έχει πέσει στο ναδίρ, αποδεικνύοντας με τον πιο
κραυγαλέο τρόπο ότι η φοροδοτική ικανότητα ακόμα και των μεσαίων
στρωμάτων έχει προ πολλού εξαντληθεί. Σύμφωνα με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Πρατηριούχων Εμπόρων Καυσίμων (ΠΟΠΕΚ), η
κατανάλωση του πετρελαίου θέρμανσης έχει μειωθεί έως και κατά 80%, μετά από τα
νέα δεδομένα τα οποία διαμορφώθηκαν στην αγορά από την εξίσωση του φόρου
πετρελαίου κίνησης με τον αντίστοιχο του πετρελαίου θέρμανσης.
Συμπεράσματα και προτάσεις
Σε οποιαδήποτε άλλη χώρα
της ΕΕ θα είχε σημάνει περιβαλλοντικός συναγερμός και
θα είχαν ανακοινωθεί έκτακτα μέτρα όταν οι
συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων φτάνουν να είναι δύο με έξι φορές μεγαλύτερες από το
ανώτατο όριο που συνιστά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ως ανώτατο όριο
ασφαλείας. Αυτή η κυβέρνηση διαμορφώνει συνθήκες διαβίωσης
που συγκρίνονται με το Πεκίνο ή άλλες πόλεις που φημίζονται
για το βιασμό της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Δεν αρκεί όμως η καταγγελία
του φαινομένου. Υπάρχουν λύσεις που άμεσα μπορούν να αμβλύνουν αυτή
την επικίνδυνη κατάσταση:
1. Η
κυβέρνηση οφείλει δημοσίως να παραδεχτεί την αστοχία της για την
εξίσωση προς τα πάνω του φόρου θέρμανσης στο πετρέλαιο και να
υλοποιήσει την πρόταση της προς τα κάτω εξίσωσης των φόρων, διευρύνοντας
ταυτόχρονα τα οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια για τις
πληθυσμιακές ομάδες που δικαιούνται επίδομα θέρμανσης, με
ταυτόχρονη εξέταση της δυνατότητας
μείωσης του φόρου στο Φυσικό Αέριο και επιτάχυνση της σύνδεσης κτιρίων στο
δίκτυο.
2. Επιβάλλεται
τα ήδη υπάρχοντα προγράμματα βελτίωσης της ενεργειακής θωράκισης των κτιρίων να
ενισχυθούν με πόρους, να γίνουν πιο προσβάσιμα με λιγότερη γραφειοκρατία
και να διευρυνθούν τα οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια ώστε να απευθύνονται
σε περισσότερους καταναλωτές. Μια τέτοιου τύπου δραστηριότητα, πέρα
από τα περιβαλλοντικά και ενεργειακά οφέλη που έχει, θα δώσει άμεση ώθηση και
στον κλάδο των κατασκευών, ιδιαίτερα στους μικρομεσαίους. Σε ανάλογη κατεύθυνση,
κίνητρα για αντικατάσταση των παλαιών κλιματιστικών με σύγχρονα και κίνητρα για
μετατροπή των συμβατικών τζακιών σε ενεργειακά (καταναλώνουν 70% λιγότερα ξύλα
για την ίδια ζέστη και μάλιστα με ελάχιστη ρύπανση εσωτερικών χώρων) μπορούν
να βελτιώσουν την υπάρχουσα κατάσταση.
3. Η
κυβέρνηση οφείλει να στελεχώσει άμεσα ένα παρατηρητήριο ατμοσφαιρικής
ρύπανσης και με τη βοήθεια των ΜΜΕ και φυσικά του internet
να οργανώσει καμπάνια ενημέρωσης των πολιτών, να
τους επιστήσει την προσοχή για την επικινδυνότητα του
φαινομένου και να περιγράψει τι σημαίνει έκτακτα
μέτρα προσαρμογής σε περίπτωση ακραίας αύξησης της
ρύπανσης.
4. Να
παγώσουν οι αυξήσεις στα τιμολόγια της ΔΕΗ, να διευρυνθεί το κοινωνικό
τιμολόγιο του ρεύματος και να θεσπιστούν αυστηρές προδιαγραφές για
καύσιμα/καυστήρες βιομάζας με την παράλληλη ενίσχυση των εποπτικών μηχανισμών.
5. Να
προστατευτούν – περιφρουρηθούν τα αστικά και περιαστικά δάση από τη
λαθροϋλοτόμηση και με νομοθετικές πρωτοβουλίες, με ταυτόχρονη στήριξη
τοπικών κοινωνικών επιχειρήσεων για παραγωγή πέλετ από δασικά υπολείμματα.
Μόνο η
ενεργειακή εξοικονόμηση θα δώσει τέλος μια για πάντα στην ενεργειακή φτώχεια
και στο πρόβλημα της αιθαλομίχλης, για να μην έχουμε και του χρόνου ακριβώς τα
ίδια προβλήματα με φέτος.
Όσοι
εξαντλούν την κριτική τους στη μείωση του ΕΦΚ πετρελαίου θέρμανσης, μάλλον δεν
καταλαβαίνουν ότι, και έτσι να γίνει, τα περισσότερα νοικοκυριά δεν θα μπορούν
να διαθέσουν χρήματα για αγορά ικανοποιητικής ποσότητας πετρελαίου (όπως
άλλωστε είχε συμβεί και πέρσι). Δεν καταλαβαίνουν ότι έτσι προτείνουν ουσιαστικά
τη συνεχιζόμενη εξάρτηση των νοικοκυριών από τις έντονες διακυμάνσεις των τιμών
πετρελαίου. Δεν καταλαβαίνουν ότι έτσι επιβαρύνεται το εθνικό ισοζύγιο
τρεχουσών συναλλαγών με οδυνηρές επιπτώσεις στα δημοσιονομικά της χώρας. Ξεχνούν
δε ότι μια συγκυριακή αύξηση των διεθνών τιμών του πετρελαίου, λόγω π.χ. ενός
πολέμου στο Ιράν, θα προκαλούσε μη διαχειρίσιμες καταστάσεις.
---------
Αγγλία 1952 – Λονδίνο
Ο καπνός από τα τζάκια
που κάλυψε για πέντε ημέρες το Λονδίνο τον Δεκέμβριο του 1952 προκάλεσε το
θάνατο περισσότερων από 4.000 ανθρώπων και οδήγησε αργότερα την κυβέρνηση στην
απαγόρευση λειτουργίας τζακιών μέσα στην πόλη. Το Λονδίνο είχε πνιγεί και άλλες
φορές στην αιθαλομίχλη. Όμως τα όσα εκτυλίχθηκαν στις 5 Δεκεμβρίου εκείνης της
χρονιάς δεν είχαν προηγούμενο. Ο καιρός ήταν κρύος ήδη από τον Νοέμβριο του
1952 και σημειώνονταν έντονες χιονοπτώσεις. Για να ζεσταθούν, οι κάτοικοι του
Λονδίνου έκαιγαν μεγάλες ποσότητες ξύλων στα τζάκια, και τεράστιες ποσότητες
καπνού εκλύονταν στον ουρανό. Υπό κανονικές συνθήκες, ο καπνός θα
διασκορπιζόταν στην ατμόσφαιρα. Όμως ένας αντικυκλώνας που σχηματίστηκε στην ευρύτερη
περιοχή πάνω από τη βρετανική πρωτεύουσα δημιούργησε μια θανάσιμη παγίδα. Ο
αντικυκλώνας έσπρωχνε τον αέρα προς τα κάτω θερμαίνοντάς τον. Όταν ο αέρας στο
έδαφος είναι ζεστότερος από εκείνον υψηλότερα δημιουργείται η λεγόμενη
αναστροφή.